ACTH là hormone thùy trước tuyến yên có tác dụng kích thích vỏ thượng thận giúp bài tiết glucocorticoid., Sựu thay đổi nồng độ ACTH tuyến yên sẽ giúp các bác sĩ đánh giá bệnh lý tuyến yên và tuyến thượng thận.
Bạn đang đọc: Chức năng của ACTH tuyến yên
1. Hormone ACTH tuyến yên là gì?
ACTH là tên viết tắt của adrenocorticotropic hormone- hormone kích thích vỏ thượng thận hay còn gọi là corticotropin. Nó đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh phản ứng căng thẳng của cơ thể và sản xuất các hormone khác trong tuyến thượng thận.
Việc giải phóng ACTH được điều chỉnh bằng một vòng phản hồi liên quan đến thùy trán của não và tuyến thượng thận. Thùy trán não sản xuất một hormone gọi là hormone giải phóng corticotropin (CRH), kích thích tuyến yên tiền đồ sản xuất ACTH. ACTH, lần lượt, kích thích tuyến thượng thận sản xuất và giải phóng cortisol. Khi mức cortisol tăng, chúng cung cấp phản hồi tiêu cực cho thùy trán não và tuyến yên trước, dẫn đến giảm sự sản xuất CRH và ACTH, điều này cuối cùng điều chỉnh lượng cortisol được giải phóng.
Sự mất cân bằng trong việc sản xuất ACTH hoặc cortisol có thể dẫn đến các tình trạng y tế khác nhau. Ví dụ, sự sản xuất quá mức của ACTH có thể dẫn đến sự thừa cortisol, gây ra các tình trạng như hội chứng Cushing. Ngược lại, sự thiếu hụt ACTH có thể dẫn đến việc sản xuất cortisol không đủ, gây ra các tình trạng như bệnh Addison.
ACTH tuyến yên giúp phát hiện bệnh tuyến yên và tuyến thượng thận
2. Chức năng của ACTH tuyến yên
Chức năng chính của ACTH là kích thích vỏ thượng thận, là lớp ngoài cùng của tuyến thượng thận, để sản xuất và giải phóng các hormone glucocorticoid, như cortisol. Những hormone glucocorticoid này đóng vai trò quan trọng trong nhiều quá trình sinh lý, bao gồm quá trình trao đổi chất, phản ứng miễn dịch và phản ứng của cơ thể đối với căng thẳng. Chúng giúp điều chỉnh mức đường huyết, làm giảm viêm nhiễm, và ảnh hưởng đến quá trình trao đổi protein, carbohydrate và chất béo.
3. Xét nghiệm định lượng ACTH máu
Xét nghiệm ACTH máu định lượng là một xét nghiệm y tế được sử dụng để đo mức độ hormone vỏ thượng thận (ACTH) trong máu. Xét nghiệm này thường được yêu cầu để đánh giá chức năng của trục hạ đồi-tuyến yên-tuyến thượng thận (HPA), đây là một hệ thống phức tạp liên quan đến vùng dưới đồi, tuyến yên và tuyến thượng thận. Trục HPA đóng vai trò trung tâm trong việc điều chỉnh phản ứng của cơ thể với căng thẳng, trao đổi chất, chức năng miễn dịch và các quá trình sinh lý khác.
Tìm hiểu thêm: Uống rượu nhiều gây viêm tụy ảnh hưởng đến sức khỏe
Xét nghiệm ACTH máu
3.1. Chỉ định xét nghiệm ACTH máu đối với các bệnh
3.1.1. Chỉ định xét nghiệm ACTH tuyến yên máu với hội chứng Cushing
Có thể thấy nồng độ ACTH tăng cao trong tình trạng này, được đặc trưng bởi việc sản xuất cortisol quá mức, thường là do khối u ở tuyến thượng thận hoặc nơi khác tạo ra ACTH (bệnh Cushing).
3.1.2. Chỉ định xét nghiệm ACTH tuyến yên máu với bệnh Addison
Nồng độ ACTH thấp có thể gợi ý tình trạng này, nguyên nhân là do rối loạn chức năng tuyến thượng thận dẫn đến sản xuất cortisol không đủ.
3.1.3. Khối u tuyến yên
Các khối u của tuyến yên có thể phá vỡ sự điều hòa bình thường của việc sản xuất ACTH và dẫn đến mất cân bằng hormone.
3.1.4. Sản xuất ACTH lạc chỗ
Một số khối u bên ngoài tuyến yên có thể sản xuất ACTH, dẫn đến tăng nồng độ ACTH trong máu.
3.1.5. Suy tuyến thượng thận thứ phát
Mức ACTH giảm có thể là dấu hiệu của tình trạng này, khi tuyến yên không sản xuất đủ ACTH, dẫn đến giảm sản xuất cortisol.
Điều quan trọng cần lưu ý là việc giải thích kết quả đòi hỏi phải xem xét cẩn thận tiền sử lâm sàng của từng cá nhân, mức độ hormone khác và bất kỳ triệu chứng kèm theo nào. Xét nghiệm này thường được nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe yêu cầu khi có nghi ngờ về sự mất cân bằng nội tiết tố hoặc rối loạn chức năng tuyến thượng thận.
3.2. Ý nghĩa lâm sàng của xét nghiệm ACTH tuyến yên máu
Xét nghiệm ACTH máu có ý nghĩa quan trọng trong lĩnh vực lâm sàng. Nồng độ ACTH và cortisol trong máu thường được đánh giá cùng nhau để cung cấp thông tin về hoạt động của hệ thống não tuyến yên thượng thận (HPA). Cả ACTH và cortisol thường có đỉnh cao vào buổi sáng và giảm xuống vào buổi tối. Do đó, để đảm bảo tính chính xác và có ý nghĩa trong việc phân tích kết quả, việc lấy mẫu máu để xét nghiệm ACTH và cortisol thường được thực hiện cùng một thời điểm, thường vào khoảng từ 7 đến 10 giờ sáng và khi dạ dày còn đang đói.
Nồng độ ACTH bình thường trong máu của người khỏe mạnh, khi lấy mẫu vào khoảng thời gian từ 7 đến 10 giờ sáng, thường dao động từ 1,6-13,9 pmol/L (tương đương 7,2-63,3 pg/mL).
3.3. Sự thay đổi nồng độ ACTH tuyến yên có ý nghĩa gì?
Sự thay đổi nồng độ hormone ACTH và cortisol có thể ảnh hưởng đến nhiều khía cạnh khác nhau của cơ thể và chức năng sinh lý. Dưới đây là cách mà các tình huống khác nhau có thể ảnh hưởng:
3.3.1. Nồng độ ACTH tuyến yên tăng và cortisol tăng
Tình trạng này có thể xảy ra trong tình huống căng thẳng hoặc stress cấp cao. ACTH tăng kích thích tuyến thượng thận sản xuất và giải phóng cortisol để tăng sự chuẩn bị cho cơ thể đối phó với tình huống căng thẳng. Điều này có thể gặp khi người bệnh mắc hội chứng Cushinh.
3.3.2. Nồng độ ACTH tuyến yên tăng và cortisol giảm
Đây thường là tình trạng cơ thể không thể tạo ra đủ cortisol để đáp ứng với sự tăng của ACTH. Điều này có thể xảy ra trong một số tình trạng bệnh như bệnh Addison hoặc khi có rối loạn ở tuyến thượng thận.
>>>>>Xem thêm: Bệnh u tuyến yên có đáng lo ngại?
ACTH tăng gây bệnh Addison
3.3.3. Nồng độ ACTH giảm và cortisol tăng
Mức độ ACTH giảm thường liên quan đến sự kém hoạt động của tuyến yên tiền đồ hoặc cơ chế phản hồi tiêu âm từ não thalamus bị gián đoạn. Cortisol tăng có thể thấy trong một số tình trạng như sử dụng corticosteroid dài hạn.
3.3.4. Nồng độ ACTH giảm và cortisol giảm
Khi cả hai ACTH và cortisol đều giảm, thường liên quan đến sự suy giảm hoạt động của trục HPA hoặc các vấn đề liên quan đến não thalamus hoặc tuyến yên tiền đồ. Điều này có thể xảy ra trong một số tình trạng bệnh như suy thượng thận cấp hoặc hội chứng Nelson (sau khi loại bỏ tuyến thượng thận).
Tóm lại, sự tương tác giữa ACTH tuyến yên và cortisol có ảnh hưởng sâu rộng đến nhiều khía cạnh của sức khỏe và cơ thể, bao gồm phản ứng căng thẳng, chế độ dinh dưỡng, tình trạng tâm trạng và nhiều quá trình sinh lý khác.
Lưu ý, các thông tin trên chỉ dành cho mục đích tham khảo và tra cứu, không thay thế cho việc thăm khám, chẩn đoán hoặc điều trị y khoa. Người bệnh cần tuân theo hướng dẫn của bác sĩ, không tự ý thực hiện theo nội dung bài viết để đảm bảo an toàn cho sức khỏe.
