Vắc xin bất hoạt (VX BH) được sản xuất thông qua nuôi cấy tác nhân và bất hoạt chúng dưới tác động của nhiệt hoặc hóa chất, chỉ tách lấy một phần cần thiết. Loại vắc xin này phù hợp cho nhiều đối tượng, an toàn kể cả những người có hệ miễn dịch tổn thương.
Bạn đang đọc: Giúp bạn hiểu đúng về vắc xin bất hoạt
1. Vắc xin bất hoạt là gì? Bao gồm mấy loại?
1.1. Định nghĩa vắc xin bất hoạt
Vắc xin là một chế phẩm sinh học được tạo nên từ vi sinh vật gây bệnh hoặc các vi sinh vật có cấu trúc kháng nguyên tương tự với vi sinh vật gây bệnh đã bào chế để đảm bảo an toàn, được dùng để tạo ra miễn dịch đặc hiệu chủ động nhằm gia tăng sức đề kháng của cơ thể trước một số tác nhân gây bệnh cụ thể.
Bốn loại vắc xin phổ biến nhất bao gồm:
– Vắc xin sống giảm độc lực.
– VX BH toàn thể.
– Vắc xin dưới đơn vị.
– Vắc xin giải độc tố.
Trong đó, vắc xin bất hoạt được sản xuất thông qua nuôi cấy tác nhân và bất hoạt chúng thông qua nhiệt hoặc hóa chất, chỉ tách lấy một phần cần thiết từ tác nhân như vỏ polysaccharide của phế cầu.
Theo đó, 2 loại VX BH là VX BH toàn thể và vắc xin dưới đơn vị, tùy từng phân loại có thể có cả sự hiện diện của vắc xin giải độc tố.
VX BH được sản xuất thông qua nuôi cấy tác nhân và bất hoạt chúng bằng nhiệt hoặc hóa chất.
1.2. Hai loại vắc xin bất hoạt phổ biến
Vắc xin bất hoạt toàn thể
VX BH toàn thể được sản xuất thông qua nuôi cấy tác nhân và sử dụng hóa chất hoặc nhiệt để bất hoạt chúng. Do đó, loại vắc xin này không có tác nhân sống, đồng nghĩa với chúng không thể phát triển và gây bệnh. Tuy nhiên với một liều lượng phù hợp, vắc xin vẫn có thể giúp cơ thể nhận biết các kháng nguyên và tạo ra miễn dịch chủ động.
Do không phải vắc xin sống nên VX BH toàn thể không thể gây bệnh trong bất kỳ trường hợp nào kể cả đối với những đối tượng suy giảm miễn dịch. Cũng từ yếu tố này mà vắc xin luôn luôn cần các liều nhắc lại bởi chỉ sử dụng duy nhất một liều sẽ không tạo đủ đáp ứng miễn dịch cần thiết. Ngoài ra VX BH toàn thể đa số chỉ có thể gây miễn dịch dịch thể mà không gây miễn dịch tế bào.
Một số loại VX BH toàn thể đang được lưu hành phổ biến là vắc xin tả, vắc xin thương hàn, vắc xin ho gà, vắc xin bại liệt, vắc xin cúm, vắc xin viêm gan A và vắc xin phòng dại.
Vắc xin dưới đơn vị
Tương tự như trên, vắc xin dưới đơn vị cũng không chứa tác nhân gây bệnh còn sống, do đó đảm bảo tính an toàn và không thể gây bệnh trong bất kỳ trường hợp nào, kể cả người bị suy giảm miễn dịch. Tuy nhiên khác với VX BH toàn thể, thành phần của vắc xin dưới đơn vị chỉ chứa kháng nguyên cần thiết từ tác nhân gây bệnh để tạo đáp ứng miễn dịch chứ không chứa hoàn toàn xác của tác nhân gây bệnh.
Quy trình tạo ra vắc xin dưới đơn vị cũng phức tạp hơn bởi cần xác định chính xác thành phần kháng nguyên cần thiết từ các dưới đơn vị của tác nhân gây bệnh cũng như thành phần kháng nguyên này phải tạo ra đáp ứng miễn dịch hiệu quả.
Thông thường vắc xin dưới đơn vị có thể gây đáp ứng miễn dịch tại thời điểm sử dụng, tuy nhiên không thể đảm bảo duy trì đáp ứng miễn dịch trong tương lai. Do đó hiệu lực của vắc xin dưới đơn vị được đánh giá kém hơn so với vắc xin sống giảm độc lực.
Vắc xin dưới đơn vị có thể được chia thành 3 loại nhỏ hơn bao gồm vắc xin dưới đơn vị bản chất protein, vắc xin polysaccharide và vắc xin dưới đơn vị liên hợp.
Một số loại vắc xin dưới đơn vị đang được lưu hành phổ biến là vắc xin ho gà, vắc xin phế cầu, vắc xin màng não cầu, vắc xin Hib, vắc xin viêm gan B, vắc xin HPV và vắc xin zona.
Tìm hiểu thêm: Tư vấn của chuyên gia về tiêm chủng trẻ sơ sinh
Với một liều lượng phù hợp, VX BH có thể giúp cơ thể nhận biết các kháng nguyên và tạo ra miễn dịch chủ động.
2. Có nên thực hiện tiêm VX BH không?
Nhìn chung vắc xin nào cũng có ưu nhược điểm riêng. Nếu so với các loại vắc xin sống giảm độc lực, hiệu lực bảo vệ của VX BH thường kém hơn bởi nó chỉ kích thích phản ứng miễn dịch qua trung gian kháng thể. Đây cũng là nguyên nhân VX BH cần tiêm thêm các liều nhắc lại để đạt được hiệu quả bảo vệ tối ưu. Ngoài ra việc sản xuất VX BH cần thời gian tương đối dài và cơ sở vật chất đảm bảo tiêu chuẩn để nuôi cấy virus, vi khuẩn một cách an toàn.
Ngược lại, VX BH có 2 ưu điểm nổi bật là:
– Điều kiện bảo quản không quá nghiêm ngặt như vắc xin sống giảm độc lực bởi mầm bệnh trong vắc xin đã chết, do đó thuận lợi cho việc vận chuyển đến những khu vực còn khó khăn, chưa trang bị đủ thiết bị bảo quản hiện đại.
– Vắc xin phù hợp cho nhiều đối tượng, an toàn kể cả những người có hệ miễn dịch tổn thương.
Do đó, phụ huynh hoàn toàn có thể thực hiện tiêm ngừa cho trẻ bằng các loại VX BH mà không lo lắng về tính an toàn. Tuy nhiên, cũng như bất kỳ loại vắc xin nào, khi tiêm chủng, cơ thể có thể gặp phải một số phản ứng phụ. Những phản ứng này thường chỉ ở mức nhẹ và nằm trong dự tính nên phụ huynh không cần quá lo lắng.
Một số lưu ý sau khi tiêm ngừa vắc xin:
– Ở lại cơ sở tiêm chủng tối thiểu 30 phút để theo dõi tình hình sức khỏe, phản ứng sau tiêm.
– Nếu không có bất thường, phụ huynh có thể đưa trẻ về nhà theo dõi tiếp. Trong vòng 2-3 ngày sau phụ huynh cần theo dõi thân nhiệt, nhịp thở, khu vực tiêm, tình trạng da và thói quen sinh hoạt của trẻ kĩ lưỡng.
Một số phản ứng sau tiêm phổ biến có thể kể đến:
– Phản ứng tại chỗ gồm sưng, đau, ngứa.
– Phản ứng toàn thân gồm sốt nhẹ, mệt mỏi,…
– Phản ứng cực kỳ hiếm gặp gồm khó thở, co giật, sốt cao,… Những trường hợp này cần được theo dõi và xử lý kịp thời để ngăn chặn chuyển biến xấu.
>>>>>Xem thêm: Lịch tiêm phòng cho bé dưới 2 tuổi
Phụ huynh hoàn toàn có thể thực hiện tiêm ngừa cho trẻ bằng các loại VX BH mà không cần lo lắng về tính an toàn.
Trên đây là những thông tin chung về vắc xin bất hoạt. Trong trường hợp quý phụ huynh còn thắc mắc về vắc xin hoặc các vấn đề tiêm chủng, sức khỏe, đừng ngại liên hệ tới Hệ thống Y tế Thu Cúc TCI để được hỗ trợ giải đáp.
Lưu ý, các thông tin trên chỉ dành cho mục đích tham khảo và tra cứu, không thay thế cho việc thăm khám, chẩn đoán hoặc điều trị y khoa. Người bệnh cần tuân theo hướng dẫn của bác sĩ, không tự ý thực hiện theo nội dung bài viết để đảm bảo an toàn cho sức khỏe.
