Từ lâu đã có ý kiến cho rằng hội chứng buồng trứng đa nang và bệnh đái tháo đường type 2 có liên quan đến nhau và càng ngày càng có nhiều bằng chứng chỉ ra điều này.
Mối liên hệ giữa hội chứng buồng trứng đa nang và bệnh đái tháo đường
Hội chứng buồng trứng đa nang là gì?
Hội chứng buồng trứng đa nang là một rối loạn về hệ nội tiết xảy ra ở phụ nữ, trong đó buồng trứng sản xuất ra quá nhiều hormone androgen (hormone sinh dục nam, vốn chỉ được tạo ra một lượng nhỏ ở phụ nữ).
Theo một số ý kiến, kháng insulin có thể góp phần gây ra hội chứng buồng trứng đa nang. Kháng insulin là tình trạng các tế bào cơ thể phản ứng kém với hoạt động của insulin. Điều này khiến cho tuyến tụy sản xuất nhiều insulin hơn và làm tăng mức insulin trong cơ thể.
Một số yếu tố khác cũng có thể làm tăng nguy cơ mắc hội chứng buồng trứng đa nang là phản ứng viêm cấp thấp và các yếu tố di truyền.
Một nghiên cứu được thực hiện trên chuột vào năm 2018 đã chỉ ra rằng nguyên nhân gây hội chứng buồng trứng đa nang là do tiếp xúc với lượng lớn AMH (anti-mullerian hormone) khi còn trong bụng mẹ.
Ước tính 2,2 đến 26% phụ nữ trên toàn thế giới bị hội chứng buồng trứng đa nang. (1)
Dấu hiệu của hội chứng buồng trứng đa nang
Một số dấu hiệu thường gặp của hội chứng buồng trứng đa nang:
- Kinh nguyệt không đều
- Mọc lông ở những vị trí không mong muốn trên cơ thể (chứng rậm lông)
- Da mặt nhờn, nổi mụn
- Tăng cân bất thường
- Tâm trạng thay đổi thất thường
- Cảm giác đau hoặc khó chịu ở vùng chậu
Hội chứng buồng trứng đa nang còn có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản của phụ nữ (vô sinh). Tình trạng này thường được chẩn đoán khi hình ảnh siêu âm cho thấy nhiều nang nhỏ ở buồng trứng.
Mối liên hệ giữa bệnh đái tháo đường và hội chứng buồng trứng đa nang
Một số giả thuyết cho rằng tình trạng kháng insulin có thể tạo ra phản ứng bất lợi liên quan đến hệ nội tiết và dẫn đến bệnh đái tháo đường type 2.
Bệnh đái tháo đường type 2 xảy ra khi các tế bào của cơ thể phản ứng kém với hormone insulin, tuyến tụy tạo ra quá ít insulin hoặc cả hai.
Theo số liệu thống kê của Hiệp hội Đái tháo đường Quốc tế, đến năm 2021 có khoảng 537 triệu người trưởng thành (từ 20 – 79 tuổi) trên thế giới đang sống chung với bệnh đái tháo đường.
Mặc dù bệnh đái tháo đường type 2 thường có thể phòng ngừa hoặc kiểm soát được bằng cách tập thể dục và thực hiện chế độ ăn kiêng thích hợp nhưng nghiên cứu cho thấy hội chứng buồng trứng đa nang là một yếu tố làm tăng đáng kể nguy cơ mắc đái tháo đường.
Trên thực tế, những phụ nữ bị buồng trứng đa nang ở độ tuổi thanh niên có nguy cơ cao mắc bệnh đái tháo đường cũng như các vấn đề về tim mạch có thể gây tử vong trong tương lai.
Kết quả nghiên cứu
Các nhà nghiên cứu ở Úc đã thu thập dữ liệu từ hơn 8.000 phụ nữ và phát hiện ra rằng những người bị hội chứng buồng trứng đa nang có nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường type 2 cao gấp 4 đến 8,8 lần so với những phụ nữ không bị hội chứng buồng trứng đa nang. Béo phì là một yếu tố nguy cơ quan trọng.
Theo một nghiên cứu trước đó, khoảng 27% phụ nữ tiền mãn kinh mắc đái tháo đường type 2 cũng bị hội chứng buồng trứng đa nang.
Một nghiên cứu tại Đan Mạch vào năm 2017 cho thấy những phụ nữ bị hội chứng buồng trứng đa nang có nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường type 2 cao gấp 4 lần so với người không bị đái tháo đường. Phụ nữ bị buồng trứng đa nang còn có xu hướng mắc bệnh đái tháo đường sớm hơn 4 năm so với phụ nữ không bị buồng trứng đa nang.
Do mối liên hệ đã được nhiều nghiên cứu chứng minh nên các chuyên gia khuyến nghị phụ nữ mắc hội chứng buồng trứng đa nang nên tầm soát bệnh đái tháo đường type 2 định kỳ sớm hơn và thường xuyên hơn so với những phụ nữ không bị buồng trứng đa nang.
Theo nghiên cứu ở Úc, phụ nữ bị buồng trứng đa nang khi mang thai sẽ có nguy cơ bị đái tháo đường thai kỳ cao gấp 3 lần so với phụ nữ không bị buồng trứng đa nang. (2)
Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng hội chứng buồng trứng đa nang có thể xảy ra ở phụ nữ mắc bệnh đái tháo đường type 1.
Điều trị đái tháo đường và buồng trứng đa nang
Tập thể dục thường xuyên là điều rất quan trọng để có sức khỏe tốt, đặc biệt là những người bị béo phì và đái tháo đường type 2. Tập thể dục còn được chứng minh là giúp làm giảm các triệu chứng của hội chứng buồng trứng đa nang.
Tập thể dục còn giúp cơ thể đốt cháy lượng đường dư thừa trong máu và vì tập thể dục giúp giảm cân nên sẽ cải thiện được tình trạng kháng insulin, có nghĩa là cơ thể sẽ sử dụng insulin một cách hiệu quả hơn. Đây là điều có lợi cho những người mắc bệnh đái tháo đường cũng như phụ nữ bị hội chứng buồng trứng đa nang.
Một chế độ ăn uống cân bằng cũng là điều quan trọng để làm giảm nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường và kiểm soát cân nặng. Chế độ ăn uống hàng ngày cần có các loại thực phẩm sau:
- Các loại ngũ cốc nguyên cám
- Protein nạc
- Chất béo tốt
- Trái cây và rau củ
Một số phương pháp điều trị đái tháo đường và hội chứng buồng trứng đa nang có thể hỗ trợ hoặc đối nghịch nhau.
Ví dụ, phụ nữ bị hội chứng buồng trứng đa nang có thể phải điều trị bằng thuốc tránh thai. Thuốc tránh thai giúp điều hòa kinh nguyệt và trị mụn trứng cá. Tuy nhiên, một số loại thuốc tránh thai làm tăng lượng đường trong máu và đây là một vấn đề lớn đối với những người có nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường. Trong khi đó, metformin (Glucophage, Glumetza) – loại thuốc thường được kê đầu tiên để trị đái tháo đường type 2 – cũng được sử dụng để điều trị tình trạng kháng insulin ở những người bị hội chứng buồng trứng đa nang.
Sau khi chẩn đoán hội chứng buồng trứng đa nang hay đái tháo đường, bác sĩ sẽ trao đổi về các lựa chọn điều trị cụ thể. Một số thay đổi về lối sống và thuốc có thể giúp kiểm soát cả hai tình trạng.
