Một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc ung thư tuyến tiền liệt gồm có tiền sử gia đình, tuổi tác, chủng tộc, vị trí địa lý và chế độ ăn uống.
Ai có nguy cơ bị ung thư tuyến tiền liệt?
Ung thư tuyến tiền liệt là gì?
Tuyến tiền liệt là một tuyến nhỏ nằm bên dưới bàng quang ở nam giới và là một phần của hệ sinh dục. Ung thư tuyến tiền liệt xảy ra khi các tế bào ở ung thư tuyến tiền liệt trở nên bất thường, phát triển mất kiểm soát và hình thành nên khối u ác tính. Ung thư tuyến tiền liệt chủ yếu xảy ra ở nam giới có tuổi. Ung thư tuyến tiền liệt thường phát triển chậm nhưng cũng có những trường hơp tế bào ung thư phát triển nhanh và lan đến các vùng khác trong cơ thể. Phát hiện và điều trị bệnh càng sớm thì việc điều trị sẽ càng hiệu quả và khả năng chữa khỏi bệnh càng cao.
Theo Tổ chức Chăm sóc Tiết niệu (Urology Care Foundation), ung thư tuyến tiền liệt là bệnh ung thư có tỷ lệ tử vong cao thứ hai ở nam giới. Hầu hết các ca tử vong do ung thư tuyến tiền liệt xảy ra ở nam giới lớn tuổi.
Nguyên nhân gây ung thư tuyến tiền liệt
Giống như tất cả các loại ung thư khác, nguyên nhân chính xác gây ung thư tuyến tiền liệt không dễ xác định. Trong nhiều trường hợp, ung thư tuyến tiền liệt xảy ra do nhiều yếu tố, gồm có di truyền và tiếp xúc với chất độc hại trong môi trường, chẳng hạn như một số hóa chất hoặc bức xạ.
Những điều này khiến DNA hay vật liệu di truyền của tế bào bị đột biến, khiến cho các tế bào trong tuyến tiền liệt phát triển mất kiểm soát và trở nên bất thường. Thay vì chết đi khi kết thúc vòng đời, các tế bào bất thường tiếp tục phát triển, phân chia và hình thành nên khối u. Sau một thời gian, các tế bào ung thư có thể tách ra khỏi khối u ban đầu và lan đến các bộ phận khác trong cơ thể. Điều này được gọi là di căn.
Các yếu tố nguy cơ của ung thư tuyến tiền liệt
Một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc ung thư tuyến tiền liệt gồm có:
- Tiền sử gia đình
- Tuổi tác
- Chủng tộc
- Vị trí địa lý
- Chế độ ăn uống
Tiền sử gia đình
Đôi khi, các đột biến dẫn đến ung thư tuyến tiền liệt là do di truyền. Những nam giới có tiền sử gia đình bị ung thư tuyến tiền liệt sẽ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn do có thể mang đột biến gen liên quan đến ung thư tuyến tiền liệt.
Theo Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ (American Cancer Society), khoảng 5 – 10% số trường hợp ung thư tuyến tiền liệt là do đột biến di truyền. (1) Đột biến ở các gen dưới đây có thể làm tăng nguy cơ mắc ung thư tuyến tiền liệt:
- RNASEL hay HPCI
- BRCA1 và BRCA2, đột biến ở các gen này còn làm tăng nguy cơ ung thư vú và ung thư buồng trứng ở phụ nữ
- MSH2, MLH1 và các gen chỉnh sửa lỗi DNA khác
- HOXB13
Tuổi tác
Một trong những yếu tố nguy cơ lớn nhất của bệnh ung thư tuyến tiền liệt là tuổi tác. Ung thư tuyến tiền liệt hiếm khi xảy ra ở nam giới trẻ tuổi. Theo báo cáo của Tổ chức Ung thư Tuyến tiền liệt (Prostate Cancer Foundation), tỷ lệ mắc ung thư tuyến tiền liệt ở nam giới dưới 40 tuổi tại Mỹ là dưới 1/10.000. Nhưng ở độ tuổi từ 40 đến 59 thì tỷ lệ mắc bệnh lại lên đến 1/38 và ở độ tuổi từ 60 đến 69 thì cứ 14 nam giới lại có 1 người bị ung thư tuyến tiền liệt. Độ tuổi tại thời điểm chẩn đoán đa phần là trên 65 tuổi. (2)
| Độ tuổi | Tỷ lệ mắc ung thư tuyến tiền liệt |
| 1/10.000 | |
| 40 – 59 | 1/38 |
| 60 – 69 | 1/14 |
Chủng tộc và sắc tộc
Mặc dù chưa hiểu rõ hoàn toàn lý do nhưng chủng tộc và sắc tộc cũng là những yếu tố nguy cơ của bệnh ung thư tuyến tiền liệt. Theo Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ, tại quốc gia này, nam giới gốc Á và người Mỹ Latinh có tỷ lệ mắc ung thư tuyến tiền liệt thấp nhất trong khi nam giới gốc Phi có nguy cơ mắc bệnh cao hơn so với người thuộc các chủng tộc và sắc tộc khác. Nam giới gốc Phi còn có xu hướng phát hiện bệnh ở giai đoạn muộn hơn và tiên lượng xấu. Nguy cơ tử vong do ung thư tuyến tiền liệt cũng cao hơn gấp đôi so với nam giới da trắng.
Chế độ ăn uống
Chế độ ăn nhiều thịt đỏ và các sản phẩm từ sữa có hàm lượng chất béo cao cũng có thể làm tăng nguy cơ mắc ung thư tuyến tiền liệt, mặc dù nghiên cứu vẫn còn hạn chế. Một nghiên cứu được công bố vào năm 2010 đã theo dõi 101 trường hợp mắc ung thư tuyến tiền liệt và tìm thấy mối liên hệ giữa chế độ ăn nhiều thịt và các sản phẩm từ sữa có hàm lượng chất béo cao với sự gia tăng nguy cơ mắc bệnh nhưng các nhà nghiên cứu cũng nhấn mạnh rằng cần nghiên cứu thêm để xác nhận điều này.
Một nghiên cứu vào năm 2017 đã đánh giá chế độ ăn uống của 525 nam giới mới được chẩn đoán mắc ung thư tuyến tiền liệt và tìm thấy mối liên hệ giữa việc tiêu thụ sữa có hàm lượng chất béo cao với căn bệnh ung thư này. Nghiên cứu cho thấy rằng thường xuyên tiêu thụ sữa có hàm lượng chất béo cao có thể góp phần làm tăng nguy cơ ung thư tuyến tiền liệt. (3)
Những nam giới ăn nhiều thịt và các sản phẩm từ sữa có hàm lượng chất béo cao dường như ăn ít trái cây và rau củ hơn. Các chuyên gia vẫn chưa xác định được liệu tiêu thụ nhiều chất béo động vật hay tiêu thụ ít trái cây và rau củ mới là yếu tố làm tăng nguy cơ mắc ung thư tuyến tiền liệt. Cần có thêm nhiều nghiên cứu hơn nữa để làm rõ điều này.
Vị trí địa lý
Nơi sinh sống cũng có thể ảnh hưởng đến nguy cơ mắc ung thư tuyến tiền liệt. Theo Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ, nam giới gốc Á sống tại Mỹ có tỷ lệ mắc ung thư tuyến tiền liệt thấp hơn so với những chủng tộc khác và nghiên cứu cho thấy nam giới gốc Á sống tại châu Á thậm chí còn có nguy cơ mắc bệnh thấp hơn. Cũng theo Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ, nam giới sống tại Bắc Mỹ, Caribe, Tây Bắc Âu và Úc có tỷ lệ bị ung thư tuyến tiền liệt cao hơn so với nam giới tại Châu Á, Châu Phi, Trung Mỹ và Nam Mỹ. Sự khác biệt này có thể một phần là do các yếu tố môi trường và văn hóa.
Tổ chức Ung thư Tuyến tiền liệt cho biết nam giới sống ở phía bắc vĩ độ 40 độ có nguy cơ tử vong do ung thư tuyến tiền liệt cao hơn so với những người ở khu vực phía nam. Điều này có thể là do người sống ở phía bắc ít tiếp xúc với ánh nắng mặt trời hơn và do đó có mức vitamin D thấp hơn. Có một số bằng chứng cho thấy thiếu vitamin D có thể làm tăng nguy cơ mắc ung thư tuyến tiền liệt. (4)
Các yếu tố làm tăng nguy cơ ung thư tuyến tiền liệt tiến triển nhanh
Ung thư tuyến tiền liệt tiến triển nhanh có một số điểm khác biệt so với các loại tiến triển chậm. Có một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc các loại ung thư tuyến tiền liệt tiến triển nhanh, ví dụ như:
- Hút thuốc lá
- Béo phì
- Lối sống ít vận động
- Tiêu thụ nhiều canxi
Các yếu tố không làm tăng nguy cơ ung thư tuyến tiền liệt
Một số yếu tố từng được cho là có thể làm tăng nguy cơ mắc ung thư tuyến tiền liệt nhưng sau đó đã được chứng minh là không liên quan đến căn bệnh này:
- Quan hệ tình dục
- Thắt ống dẫn tinh
- Uống rượu bia
Tiên lượng ung thư tuyến tiền liệt
Mặc dù trong một số ít trường hợp, ung thư tuyến tiền liệt phát triển và lan rộng nhanh chóng nhưng đa phần thì bệnh phát triển chậm. Hầu hết các ca bệnh đều có tiên lượng tốt và sống thọ. Ung thư được phát hiện càng sớm thì tiên lượng càng khả quan. Nếu được phát hiện và điều trị ở các giai đoạn đầu thì thậm chí còn có thể chữa khỏi bệnh. Ngay cả khi bệnh được phát hiện ở các giai đoạn sau thì vẫn có nhiều lựa chọn điều trị giúp làm giảm triệu chứng, làm chậm sự tiến triển của ung thư và kéo dài tuổi thọ cho người bệnh.
